Thực tế đã minh chứng, mô hình tiếp cận học nghề sớm sau khi học sinh kết thúc THCS được một số nước tiên tiến áp dụng và rất thành công như Đức, Nhật Bản. Ở Đức thực hiện mô hình đào tạo kép (gắn đào tạo tại cơ sở đào tạo và đào tạo tại doanh nghiệp) cho học sinh sau tốt nghiệp THCS. Ở Nhật Bản, mô hình “học nghề chương trình 9+” là mô hình đào tạo kỹ sư thực hành đã được thực hiện từ 1960 và đã rất thành công.

Rõ ràng là các mô hình đào tạo này đã cho phép một hướng tiếp cận dạy nghề mang tính thực tế cao. Người học sớm được tiếp xúc với hoạt động sản xuất tại doanh nghiệp nên khả năng và năng lực thực hành tốt, khả năng ra trường có việc làm rất cao (theo đánh giá của các nước này gần như 100% người học xong các chương trình này đều có việc làm đúng nghề đã học)…

Hiện trên địa bàn thành phố Hà Nội có nhiều trường cao đẳng, trung cấp đang triển khai mô hình 9+ đào tạo nghề kết hợp dạy văn hóa chương trình giáo dục thường xuyên (GDTX) hệ THPT. Những học sinh sau khi tốt nghiệp THCS không có khả năng thi đỗ vào lớp 10 trường THPT công lập hoặc mong muốn đi học nghề thì đăng ký vào trường cao đẳng, trung cấp học theo mô hình 9+ (học nghề trình độ trung cấp; học văn hóa chương trình giáo dục thường xuyên hệ THPT có 7 môn). Do trường nghề không có chức năng dạy văn hóa nên phải phối hợp với Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên để học sinh học hết lớp 12 mới được tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT lấy bằng tốt nghiệp. Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh, nhiều trường cao đẳng, trung cấp đã bố trí phòng học, phòng thí nghiệm… để giáo viên Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên đến dạy văn hóa.

TS Phạm Xuân Khánh, Phụ trách Trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội cho biết: Nhà trường đã phối hợp với Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên Hoài Đức chịu trách nhiệm về công tác quản lý, triển khai các hoạt động chuyên môn dạy và học, thực hiện nội dung chương trình đào tạo từng kỳ, từng năm theo đúng quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Quy mô đào tạo mô hình 9+ của trường tăng dần theo từng năm, cụ thể: năm 2018 có 265 học sinh, năm 2019 có 370 học sinh, năm 2020 có 283 học sinh (số tuyển sinh năm 2020 giảm là do UBND thành phố Hà Nội trưng dụng nhà trường làm Khu cách ly tập trung phòng chống Covid-19). Hiện nay, trường có 195 học sinh đăng ký tham gia Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2021.

Còn tại Trường Cao đẳng Cơ khí nông nghiệp (đóng tại xã Tam Hợp, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc), về bản chất thì từ năm 1998, nhà trường đã thực hiện mô hình 9+ dưới hình thức học song hành đào tạo, nghề dài hạn (ra trường đạt thợ bậc 3/7), trung cấp nghề và bây giờ là bây giờ là trung cấp cộng với học chương trình văn hóa THPT hệ giáo dục thường xuyên. Kết thúc khóa học, học sinh tham gia các kỳ thi tốt nghiệp và đạt kết quả sẽ được cấp bằng nghề và bằng văn hóa THPT theo qui định của hệ thống giáo dục nghề nghiệp và Bộ Giáo dục và Đào tạo. Phương thức đào tạo này như cách gọi hiện nay là “Chương trình 9+”…

 

Ông cha ta có câu: “ruộng bề bề không bằng nghề trong tay”, hàm ý nói đến tầm quan trọng của việc học nghề, có nghề và làm nghề. Ngày nay, những quan niệm ấy vẫn còn nguyên giá trị, giúp thanh niên có định hướng để lập thân, lập nghiệp, kiến tạo tương lai. Hơn ai hết các bạn trẻ cũng nhận thức rõ rằng đại học không phải là cánh cửa duy nhất để vào đời, thay vào đó từ rất sớm họ đã mạnh dạn chọn học một nghề nào đó mà mình yêu thích. Bởi họ tin rằng, có nghề sẽ có tương lai.

Từ nhiều năm nay, đa phần học sinh chọn đi học theo Chương trình đào tạo 9+ có lực học trung bình. Không ít em hoàn cảnh khó khăn, bố hoặc mẹ mất, cha mẹ ly hôn. Sau một thời gian học mô hình 9+, nhiều em có kết quả học nghề và văn hóa ngang nhau, thậm chí không ít em có năng lực học nghề tốt hơn học văn hóa.

Em Lại Văn Sâm, học sinh lớp 12, trường Cao đẳng Điện tử – Điện lạnh Hà Nội đến từ quận Bắc Từ Liêm (Hà Nội), chia sẻ: “Vừa học văn hóa THPT vừa học nghề Điện lạnh nhưng em nhận thấy không nặng quá vì nhà trường bố trí lịch học hợp lý, các thầy cô dạy dễ hiểu. Học lực văn hóa và học nghề của em đạt mức trung bình khá. Em mong muốn sau khi thi tốt nghiệp THPT, sẽ học cao đẳng để có tay nghề ra trường dễ kiếm việc làm”.

Là một trong những nhiều học sinh lựa chọn học theo mô hình đào tạo 9+, em Kỳ Văn Huy, người dân tộc Dao ở xã Minh Quang, huyện Tam Đảo (tỉnh Vĩnh Phúc), tâm sự: Sau khi học hết lớp 9, em quyết định đi học nghề tin học văn phòng, lưa chọn nghề này em thấy phù hợp với khả năng bản thân và em thấy thị trường lao động đang rất cần nghề này. Qua thời gian học tập, em nhận thấy chương trình học văn hóa không khác gì so với chương trình học phổ thông, thậm chí còn thấy thoải mái hơn rất nhiều, vì không bị áp lực nhiều bài vở như các bạn cùng trang lứa theo học THPT. Về học nghề, các thầy cô dạy rất dễ hiểu, kiến thức và kỹ thuật không quá khó, chương trình học cũng vừa sức.

Còn em Trần Thị Minh Ánh ở xã Thanh Lãng, huyện Bình Xuyên (Vĩnh Phúc) học sinh lớp 58 CĐT1 hệ 9+ Khoa Điện tử điện lạnh Trường Cao đẳng Cơ khí nông nghiệp, cho biết: Tốt nghiệp THCS, em mong muốn đi học nghề để sớm có công việc ổn định. Ban đầu, bố mẹ cũng không hài lòng với quyết định của em, nhưng đến nay gia đình em đã hiểu rất rõ chỉ trong 3 năm là em có 02 bằng, vừa có bằng tốt nghiệp THPT vừa có bằng trung cấp và có cơ hội liên thông lên cao đẳng, tiết kiệm rất nhiều thời gian và tiền bạc. Bố mẹ em đã hài lòng hơn với việc cho em được chủ động theo đuổi nghề mình yêu thích. Ở trường, lí thuyết đến đâu thực hành đến đó, kiến thức thầy cô truyền đạt dễ hiểu lại không phải học sách vở nhiều mà được tiếp xúc với thực tế. Học xong, em sẽ được nhà trường giới thiệu việc làm ngay, không lo bị thất nghiệp…

Phải khẳng định rằng, Chương trình đào tạo 9+ đã và đang mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người học, bởi tính ưu việt của chương trình là học phí thấp cùng với nhiều chính sách hỗ trợ học nghề, phân luồng đào tạo nghề nên vấn đề học phí không còn là gánh nặng với gia đình học sinh. 18 tuổi tốt nghiệp ra trường, các em có thể tham gia ngay vào thị trường lao động, ưu việt hơn so với lựa chọn tham gia học xong THPT rồi mới học nghề…

Mới đây, Hiệp hội Giáo dục nghề nghiệp và nghề công tác xã hội Việt Nam, Hiệp hội các trường cao đẳng, trung cấp kinh tế – kỹ thuật đã có công văn kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép các trường trung cấp, cao đẳng đã được Sở Giáo dục và Đào tạo các địa phương đồng ý cho giảng dạy chương trình giáo dục thường xuyên cấp THPT thì tiếp tục giảng dạy chương trình này cho người học đến khi có quy định mới. Đồng thời, sớm ban hành thông tư quy định khối lượng kiến thức văn hóa THPT và việc giảng dạy văn hóa THPT trong các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.